Ziek en toch werken? We doen het steeds minder

De Belgische werknemer werkt door op een derde (34%) van zijn ziektedagen. Dit is een sterke daling ten opzichte van 2014, toen de Belgische werknemer nog op bijna de helft (46%) van zijn ziektedagen doorwerkte. De cijfers komen uit een studie over presenteïsme die HR-dienstverlener Securex uitvoerde onder 1.500 werknemers in België. “Werknemers lijken steeds meer te kiezen voor hun eigen gezondheid. Dat is goed nieuws, maar doorwerken bij ziekte is niet goed of slecht. Zowel rusten als werken kan bijdragen tot een snel herstel, afhankelijk van de concrete medische en werksituatie. Werkgevers kunnen de werknemer helpen om de juiste keuze te maken door over gezondheid te praten en samen oplossingen op maat te zoeken. Dit is nog vaak een taboe,” zegt Heidi Verlinden, HR Research Expert bij Securex.

Presenteïsme is het fenomeen waarbij werknemers met gezondheidsproblemen geen ziektebriefje indienen, maar de keuze maken om toch te gaan werken of te telewerken. In 2019 werkte de Belgische werknemer gewoon door op een derde van zijn ziektedagen (1). Dit is een opmerkelijke daling vergeleken met 2014, toen de Belgische werknemers aangaven op bijna de helft (46%) van hun ziektedagen door te werken. Tegenover 2018 was er vorig jaar geen evolutie meer (de stijging van 31% naar 34% is niet statistisch significant). De ziektedagen in kwestie zijn niet gelinkt aan een zwangerschap of arbeidsongeval.

77% van de doorwerkende zieke werknemers deed dit in 2019 gedurende 1 tot 10 dagen, bijna 15% gedurende 11 tot 20 dagen en 8% zelfs meer dan 20 dagen. Die laatsten bleven 1 tot 3 maanden doorwerken ondanks hun gezondheidsproblemen, en een uitzonderlijk geval zelfs meer dan 6 maanden.

Figuur 1: Percentage ‘ziektedagen’ waarop werknemers niet werken vs. wel (tele)werken.

Van alle Belgische werknemers was 36% nooit ziek tijdens de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek; 64% was minstens 1 dag ziek of geveld door een privéongeval. Van alle Belgische werknemers die minstens 1 dag ziek waren in de 12 voorafgaande maanden werkte iets meer dan 4 op 10 (43%) op die ziektedag(en) nooit door. 1 op 10 (10%) bleef werken tijdens al zijn ziektedagen en bijna de helft (47%) combineerde werken met rusten.

Ook in het steevast niet of wel doorwerken stelt Securex een significante evolutie sinds 2014 vast. Het aantal zieke werknemers die altijd bleven doorwerken is van 20% in 2014 gehalveerd tot 10% in 2019. Het aantal werknemers dat op hun beurt nooit doorwerkte op ziektedagen is in diezelfde periode dan weer met bijna de helft gestegen, nl. van 29% in 2014 naar 43% in 2019. Het percentage werknemers dat werken en rusten combineerde op hun ziektedagen fluctueerde door de jaren heen en situeerde zich in 2019 op een gelijkaardig niveau als in 2014, nl. 47%.

Figuur 2: Evolutie van het percentage werknemers die bij ziekte altijd of nooit doorwerkten, of beide combineerden.

Groeiend bewustzijn van gezondheid bij werknemers

Waarom Belgische werknemers nu minder ziektedagen doorwerken dan in 2014? Securex ziet een mogelijke verklaring in een verhoogd bewustzijn bij de werknemer over het belang van zijn gezondheid en van het stilstaan bij wat hij aankan en wat niet.

Heidi Verlinden, HR Research Expert bij Securex: “De werknemer is zich meer bewust geworden van zijn fysieke en mentale gezondheid. We vermoeden dat werknemers sneller naar de dokter gaan en meer een gezonde levensstijl nastreven. Daardoor zullen ze in geval van ziekte eerder thuisblijven en zich verzorgen, ook om besmetting van collega’s op de werkplek te voorkomen. Dat steeds minder mensen steeds minder kiezen voor presenteïsme weerspiegelt zich ook in onze meest recente absenteïsmecijfers (2), waarin kortere en meer frequente afwezigheden stegen ten opzichte van lange en middellange afwezigheden.”

Toch blijft 1 op 10 Belgische werknemers steevast doorwerken tijdens ziekte. Het betreft dan vooral universitair en hoger geschoolden, werknemers jonger dan 45, werknemers in bedrijven tot 250 medewerkers, werknemers met 1 tot 3 jaar anciënniteit en werknemers wier partner een voltijdse job heeft. In 2019 was er in vergelijking met 2018 geen daling meer van het aantal dagen waarop een werknemer doorwerkt tijdens ziekte.

“De war for talent woedt heel hard in een aantal sectoren zoals de zorgsector, waardoor de druk om door te werken bij ziekte erg hoog is. Dat zou kunnen verklaren waarom we voor het afgelopen jaar geen daling meer waarnemen,” zegt Stephanie Heurterre, Consultant Absenteïsme bij Securex.

Uit de studie van Securex blijkt dat zieke werknemers die toch doorwerken dat vooral doen 1) omdat ze zich in staat voelen om te werken (30%), 2) omdat ze hun collega’s niet willen belasten (19%) en 3) omdat ze gemotiveerd zijn (12%).  

Figuur 3: Redenen voor doorwerken bij ziekte.

Negatieve gevolgen op lange termijn

Securex raadt aan waakzaam te zijn voor structureel presenteïsme. Uit de studie van Securex blijkt dat in 1 op 3 (34%) gevallen de werknemer negatieve gevolgen ondervindt van doorwerken bij ziekte. Het zorgt bij de meerderheid voor een moeilijk herstel of verlenging van de ziekteduur (64%). 1 op 5 (20%) ervaart mentale gevolgen in de vorm van vermoeidheid, stress, angst, depressie of burn-out. 16% ziet gevolgen op het werk zoals meer werk, zwaarder werk, moeilijkheden bij de uitvoering van het werk en onbegrip vanwege leidinggevenden of collega’s. Dit kan tot meer verloop leiden. Werknemers die minstens éénmaal doorwerkten bij ziekte, willen vaker elders werk zoeken dan hun collega’s die nooit doorwerkten bij ziekte (38% vs. 27%).

“We mogen niet aanvaarden dat sommige werknemers steevast doorwerken tijdens ziekte, maar kunnen wel flexibel omgaan met het uitvoeren van taken wanneer men gezondheidsklachten heeft. Daarbij is de juiste motivatie cruciaal. Wie in het algemeen werkt omdat het moet, zal in geval van ziekte meer druk voelen om door te werken dan wie  doorgaans werkt omdat hij of zij dat wil. Werkgevers kunnen een context creëren waarin hun werknemers zelf de juiste keuze maken om al dan niet door te werken, zonder dat dit opgelegd wordt door hun werkgever of dokter. De werkgever, de leidinggevende en de werknemer hebben er allemaal belang bij dat de werknemer een gezonde keuze maakt die een positief effect heeft op korte én op langere termijn”, besluit Elisabeth Van Steendam, Consultant Absenteïsme bij Securex.

“We moeten af van het taboe om te praten over gezondheid. Het is cruciaal dat leidinggevenden met medewerkers een oprechte dialoog voeren over hun gezondheid om samen oplossingen op maat te zoeken én hen te ondersteunen bij het zoeken naar een juist evenwicht tussen rust en werken. Beide kunnen helpen bij een snel herstel”, vult Elisabeth Etter, Consultant Absenteïsme bij Securex, aan.

Nota

(1) De gestelde vraag luidt: “Hoeveel dagen was u de laatste 12 maanden ziek of geveld door een privé-ongeval, maar bleef u toch werken? (geen zwangerschap of arbeidsongeval).

(2) https://press.securex.be/opnieuw-aanwijzing-dat-absenteisme-in-belgie-mogelijk-plafond-bereikt-na-10-jaar-stijging

***

Over het onderzoek

De data voor dit onderzoek werden verzameld via online enquêtes in 2014, 2015, 2017, 2018 en 2019. De cijfers gelden voor de gemiddelde Belgische werknemer. De steekproef van telkens minimaal 1500 loontrekkenden (uitgezonderd voor 2014 toen de steekproef bestond uit 1053 loontrekkenden) is immers representatief voor de Belgische arbeidsmarkt: de steekproefverdeling volgens geslacht, leeftijd, statuut en regio stemt overeen met de verdeling volgens de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. De redenen voor en gevolgen van doorwerken in geval van ziekte werden bevraagd in de enquête van 2018.