Absenteïsme in België bereikt mogelijk kantelpunt: (middel)lang absenteïsme lijkt te stagneren, maar er zijn wel meer korte afwezigheden

In 2018 bereikte het absenteïsme in België mogelijk een kantelpunt. Voor het eerst in tien jaar blijft het aantal langdurig afwezigen (langer dan één jaar afwezig) quasi hetzelfde als in het jaar voordien. De prognose van Securex over een minder sterke stijging dan de voorgaande jaren is uitgekomen. Sinds mei 2018 was de maandelijkse toename niet meer significant en tijdens de laatste drie maanden van 2018 was ze zelfs onbestaande. Belgische werknemers meldden zich in 2018 wel vaker voor een korte periode ziek dan in 2017. Dat zorgde voor een stijging van 5% van het korte ziektepercentage. Het is 13 jaar geleden dat dit percentage zo sterk steeg in één jaar tijd. De stijging van het globale ziektepercentage is dus volledig te wijten aan de toename van het aantal korte afwezigheden.

Globaal absenteïsme blijft stijgen in 2018

Op een gemiddelde werkdag in 2018 waren 7 werknemers op 100 afwezig door ziekte of privéongeval. Hiervan waren iets meer dan twee werknemers korter dan een maand afwezig, twee tussen een maand tot een jaar en bijna drie langer dan een jaar. In 2018 zette de bijna continue stijging van het globale absenteïsme in de Belgische privésector zich door. Dat is al zo sinds 2001. Het totale ziektepercentage voor bedrijven tot 1000 werknemers evolueerde van 6,89% in 2017 naar 7,07% in 2018.

Voor het eerst in 10 jaar tijd is de evolutie van het aantal langdurig afwezigen niet significant.  Het ‘lange’ ziektepercentage (langer dan een jaar) en het ‘middellange’ ziektepercentage (van een maand tot een jaar) bleven in 2018 op vrijwel hetzelfde niveau als in 2017.

Vertraging vergrijzing, stijgend besef van belang mentale gezondheid en mogelijk succes re‑integratiewet temperen langdurig en middellang absenteïsme

Na jaren van exponentiële groei en enkele jaren van vertraagde groei kende het langdurig absenteïsme in 2018 geen significante evolutie. Het middellang absenteïsme bleef op hetzelfde niveau. Mogelijk bereikten de mechanismen die het langdurig (en middellang) absenteïsme de vorige jaren deden toenemen hun plafond en boeken bepaalde initiatieven hun eerste successen. In 2018 lag het aandeel 55-plussers hoger dan in 2017, maar we zien wel een vertraging in die vergrijzing. Dit drukt op de stijging van het lange ziektepercentage.

Securex rapporteerde tussen 2013 en 2017 een sterke toename van de belangrijkste oorzaken van burn-out, het risico op burn-out, en het aandeel afwezigheidsdagen door psychische problemen. 2018 bracht beterschap.

“In 2018 registreerden de controleartsen van Securex 6,3% minder afwezigen door psychische problemen dan het jaar voordien”, zegt Heidi Verlinden, HR Research expert bij Securex. “Werknemers in ons land ervaarden ook significant minder werkdruk, emotioneel belastend werk, woon-werk belasting en privéstress. Een zeer positief signaal, al vermoeden we niet dat dit nu al het einde van de burn-outepidemie aankondigt.”

De evolutie van het aantal lange afwezigheden lijkt verbonden aan de re-integratiewet die in 2017 in werking trad. Securex ziet een dalende maandelijkse toename in het jaar vlak voor de wet geïmplementeerd werd, gevolgd door een stabiele maandelijkse toename tijdens het eerste jaar en een dalende maandelijkse toename tijdens het tweede jaar.

“Mogelijk betekent dit dat werkgevers in 2016 nog een aantal werknemers op informele wijze hebben gere-integreerd of ontslagen om medische redenen. Dan verdwijnt de werknemer uit de absenteïsmestatistieken, wat de dalende toename kan verklaren. In 2017 startten de eerste re‑integratietrajecten, maar het resultaat daarvan is vaak pas een jaar later in de cijfers te zien. In 2018 ging de re-integratie dan echt van start, met bovendien een verbreding van de focus naar alle langdurig afwezigen”, verduidelijkt Heidi Verlinden, HR Research Expert bij Securex.

André Kruse, Algemeen Directeur Externe Dienst voor Preventie en Bescherming bij Securex: “Het is vandaag niet duidelijk of de re-integratiewet haar doel bereikt. Het is niet omdat de arbeidsarts oordeelt dat aangepast of ander werk mogelijk is, dat de werkgever ​ ook zoiets kan aanbieden. Heel wat re-integratietrajecten eindigen dan ook in een ontslag om medische redenen. Maar het uiteindelijke doel blijft re-integratie op de arbeidsmarkt. Een ontslag om medische redenen mag geen eindpunt zijn. Een intensieve begeleiding moet dan starten om een nieuwe job bij een nieuwe werkgever te vinden.”

Belgische werknemer vaker kort afwezig in 2018

Het korte ziektepercentage (minder dan een maand) steeg met 5% in 2018. Het is 13 jaar geleden dat dit percentage op zo’n significante wijze steeg in één jaar tijd. Belgische werknemers meldden zich in 2018 ook vaker ziek dan in 2017 (+5%). Die stijgende frequentie is volledig te wijten aan een toename van het aantal korte afwezigheden. Die extra ziektemeldingen gebeurden door een grotere groep werknemers dan in 2017, want het percentage afwezigen steeg ook (+3%). Er waren niet alleen meer werknemers afwezig, er waren ook meer werknemers frequent afwezig. Want de groep werknemers die zich driemaal of meer ziekmeldde, steeg sterk (+7%).

Belgische werknemers meldden zich in 2018 gemiddeld 1,1 keer afwezig door ziekte of privéongeval.

Het percentage afwezige werknemers steeg in 2018 naar 53%. Meer dan de helft van de werknemers was dus minstens één dag afwezig door ziekte of privéongeval.

Griepepidemie, warme zomer, gebrek aan motivatie en hoge werkdruk leidinggevenden duwen kort absenteïsme omhoog

Voor de toename van het kort en frequent absenteïsme in 2018 was niet alleen een zwaardere griepepidemie verantwoordelijk. Securex ziet naast een sterke stijging van korte en frequente afwezigheden in de griepmaanden februari en vooral maart ook een sterke stijging tijdens de extreem warme zomermaanden juni, juli en augustus. Daarnaast was er ook nog een sterke stijging van de frequentie in november.

Een dalende kwaliteit van de motivatie ligt mogelijk ook aan de basis van het stijgend aantal afwezige werknemers.

“Sinds 2013 zien we een dalende autonome motivatie (-7%) en een stijging van de gecontroleerde motivatie (+11%). Werknemers werken dus steeds minder omdat ze het zelf graag ‘willen’ of zinvol vinden en hebben steeds meer het gevoel te ‘moeten’ werken. Problemen met autonomie, verbondenheid en competentie op het werk kunnen tot meer onterechte – maar ook terechte - ziektemeldingen leiden en zo de frequentie van absenteïsme verhogen”, zegt Hermina Van Coillie, HR Research Expert bij Securex.

Daarnaast daalt de aandacht voor kort frequent absenteïsme vermoedelijk door de werkdruk bij leidinggevenden. Korte en frequente afwezigheden vragen consequente opvolging. Bij hoge werkdruk kan men daar moeilijk tijd voor maken.

Elisabeth Van Steendam, Consultant Absenteïsme bij Securex: “Leidinggevenden krijgen van hun management vaak te weinig tijd en ruimte voor de aanpak van frequente afwezigheden. Ze staan net als hun teamleden zelf ook onder druk en zijn minder aandachtig voor signalen van hun medewerkers. Ze hebben geen tijd voor preventieve gesprekken en consequente opvolging.”

Een aantal werkgevers hebben mogelijk ook hun aandacht verschoven van kort en frequent naar langdurig absenteïsme, onder meer door de aanpassing van de wetgeving in verband met psychosociale risico’s op het werk in september 2014, en de invoering van de re-integratiewet van december 2016. Die nieuwe wetten verplichten werkgevers om maatregelen te nemen tegen langdurige afwezigheden: preventiemaatregelen tegen burn-out en re-integratie van langdurig afwezige werknemers.

Over het onderzoek

De cijfers in dit onderzoek gelden voor een gemiddelde werknemer in een gemiddelde onderneming tot 1000 werknemers, in de Belgische privésector.

De basissteekproef in 2018 bestaat uit 27.405 werkgevers en 238.090 werknemers uit de privésector.

Uit de vergelijking met de RSZ-populatiegegevens blijkt dat onze steekproef de Belgische arbeidsmarkt weerspiegelt voor het statuut, het geslacht, de leeftijd van werknemers, en voor de omvang van ondernemingen tot 1000 werknemers. Voor de regio’s is ze minder representatief. Daarom corrigeren we de absenteïsmecijfers met een wegingsfactor die specifiek is voor elke provincie.

Het aantal 1000+ bedrijven in onze steekproef fluctueert. Gezien het gewicht van zo’n groot bedrijf op het absenteïsmecijfer van de volledige steekproef, nemen we deze grote bedrijven niet meer op in de totaalcijfers. Zo vermijden we fluctuatie in evolutiecijfers door fluctuatie in de steekproef.

Om de white paper over absenteïsme te ontvangen: https://emailing.securex.eu/l/64002/2019-02-18/fnrctf

Meer info:

www.securex.be

https://press.securex.be/absenteismecijfers-2018-4-afwezigen-op-10-langer-dan-een-jaar-ziek#

https://press.securex.be/burn-out-eind-dertigers-en-voltijds-werkenden-lopen-hoogste-risico#