Meer dan 1 op 5 werknemers in ziekteverlof zegt toch te kunnen werken

• 22% van alle werknemers in ziekteverlof ‘kan’ werken
• 45% van alle werknemers in ziekteverlof ‘wil’ werken  
• 32% van werknemers langer dan een maand in ziekteverlof zegt te kunnen én te willen werken tijdens minstens deel afwezigheid
• 6 op 10 korte afwezigen die kunnen of willen werken ondanks hun ziektemelding zegt gebaat te zijn met tijdelijk aangepast werk 
• Grootste drempels voor werkhervatting zijn negatief doktersadvies (44%) en geen mogelijkheid tot geleidelijke re-integratie (19%)

Brussel, 11 december 2019 – Bijna één derde (32%) van de werknemers in België die langer dan een maand om ziektereden afwezig waren zegt dat hij had kunnen én willen werken tijdens minstens een deel van die afwezigheid. Hun grootste drempels om het werk vroeger te hervatten zijn een negatief doktersadvies (44%) en het ontbreken van de mogelijkheid om het werk geleidelijk te kunnen hernemen (19%). Dit blijkt uit een focusrapport van HR-dienstverlener Securex, dat ook aangeeft dat het potentieel voor werkhervatting bij langdurige afwezigen groot is, maar nog zwaar onderbenut blijft. “Meer maatwerk, meer differentiatie, meer flexibiliteit: dat is de toekomst in een wereld met een vergrijzende werknemerspopulatie, veel langdurig absenteïsme en talentschaarste,” zegt Heidi Verlinden, HR Research Expert bij Securex.

Securex onderzocht voor het eerst het potentieel voor re-integratie van werknemers in ziekteverlof. Uit de studie blijkt dat meer dan 1 op 5 (22%) van alle door ziekte afwezige werknemers aangeeft dat hij tijdens zijn langste afwezigheid van de voorbij 12 maanden toch in staat was om te werken. En dat voor minstens een deel van de tijd, soms zelfs de volledige afwezigheidsperiode.[1] Bijna de helft (45%) van de afwezige werknemers geeft aan dat hij toch had willen werken tijdens minstens een deel van zijn langste ziekteverlof in de voorbije twaalf maanden.

• 15% kan en wil werken (Voorbeelden van redenen voor ziektemelding: stress, migraine, rugpijn, buikgriep, gebroken voet…)
• 7% kan, maar wil niet werken (Voorbeelden van redenen voor ziektemelding: griep, gebroken arm, been in gips…)
• 30% wil, maar kan niet werken (Voorbeelden van redenen voor ziektemelding: hersentumor, hernia in de nek, gebroken pols, lage rugpijn, burn-out…)
• 48% kan en wil niet werken.

Potentieel voor werkhervatting grootst wanneer langer dan 1 maand afwezig

Bijna één derde (32%) van de werknemers die langer dan een maand afwezig waren, had kunnen én willen werken tijdens minstens een deel van hun afwezigheid. Het potentieel voor werkhervatting bij deze groep is vier maal groter dan bij werknemers die korter dan een maand afwezig waren, want van die groep geeft slechts 8% aan dat hij had kunnen en willen werken.

Aangepast werk loont, zeker bij korte afwezigheden

Uit het focusrapport van Securex blijkt bovendien dat aangepast werk bij terugkeer nog onvoldoende ingeburgerd is. Nochtans verhoogt aangepast werk de kans op werkhervatting, vooral in het geval van korte afwezigheden (minder dan een maand). Zes op tien werknemers die kunnen of willen werken tijdens hun korte afwezigheid geven aan gebaat te zijn met een tijdelijke aanpassing van de job, zoals minder werkuren, bepaalde taken tijdelijk niet uitvoeren of een aanpassing aan de werkmiddelen of -omgeving. Werkgevers kunnen dus re-integratie na korte afwezigheden stimuleren door ook in dat geval tijdelijk aangepast werk te voorzien, vanzelfsprekend steeds in onderling overleg met de werknemer.

Heidi Verlinden, HR Research Expert Securex: “Door meer mogelijkheden voor aangepast werk aan te bieden, verhogen werkgevers de kans dat hun afwezige werknemers het werk eerder hervatten. Het wordt tijd dat het ‘alles of niets’-principe wordt losgelaten en dat werkgevers hun afwezige werknemers die dat wensen hun job deels laten hervatten. Een volgende stap is nog flexibeler omgaan met werken tijdens afwezigheden, door bijvoorbeeld medewerkers toe te laten te werken op hun ‘goede’ dagen. Dat zou gemakkelijker zijn met een ‘flexibel doktersattest’, maar dit bestaat vandaag nog niet.”

Drempels voor werkhervatting

Bij 44% van de afwezigen was de oorspronkelijke reden van hun ziektemelding geen belemmering meer om te werken tijdens de tweede helft van hun langste afwezigheid. Toch werkten ze nog niet. In bijna de helft van de gevallen (44%) bleven ze thuis op doktersadvies, en dit mogelijks omwille van nieuwe fysieke of mentale klachten of nood aan voldoende rust alvorens te hervatten. Maar het is ook mogelijk dat werknemers gewoon de duurtijd van hun ziekteattest respecteren. Daarnaast is volgens de werknemers het ontbreken van de mogelijkheid tot aangepast werk de belangrijkste drempel om het werk te hervatten (19%).

Top 5 drempels voor werkhervatting

1. 44% door doktersadvies (duurtijd attest of expliciet afgeraden om te hervatten)
2. Bij 19% ziet de werkgever geen mogelijkheid om geleidelijk te hervatten
3. 15% uit angst voor fysieke of mentale belasting of voor het eerdere werkritme
4. 9% door problemen met info of administratie rond werkhervatting, of gewoon geen contact meer met de werkgever
5. 3% uit angst voor reacties van collega’s of leidinggevende

Iris Tolpe, Director Legal, Securex: “Werkgevers denken vaak dat een werknemer niet zomaar vervroegd uit ziekteverlof mag terugkeren. Een doktersattest zou de arbeidsgeschiktheid moeten bevestigen en de verplaatsing naar het werk zou niet gedekt zijn door de arbeidsongevallenverzekering. Dat klopt niet. De werknemer is vrij om het werk te hervatten zonder getuigschrift dat de arbeidsgeschiktheid bevestigt. Voor de verzekering volstaat het om de werkgever vooraf van de terugkeer op de hoogte te brengen. Bij een afwezigheid langer dan een maand, meldt hij zijn werkhervatting best ook bij het ziekenfonds.”

Werkgevers kunnen dus nog meer doen om aangepaste werkhervatting mogelijk te maken, maar Securex raadt af om overhaast te werk te gaan.

Elisabeth Van Steendam, Consultant Absenteïsme: “Het voorzien van aangepast werk is niet evident voor een organisatie. Het is belangrijk om eerst duidelijk de krijtlijnen uit te tekenen.  We merken dat er vaak geen afspraken zijn voor aangepast werk waardoor het in het verleden al eens mis liep. Sommige medewerkers die aangepast werk kregen zagen dit nadien als een verworven recht.”

Volgens Securex is het daarom cruciaal om het team te betrekken bij de beslissing voor aangepast werk.

“We merken nu dat veel organisaties beslissen om geen aangepast werk aan te bieden omwille van de impact op het team. Enerzijds vrezen ze dat gemotiveerde en gezonde collega’s die zwaardere taken en shiften moeten opvangen zelf uitvallen. Anderzijds is er de vrees dat collega’s die nog aanwezig zijn ook vragende partij worden om zwaardere taken niet te moeten doen. Het team nauw betrekken bij de beslissing is dus een belangrijke factor,” zegt Stephanie Heurterre, Consultant Absenteïsme.

Enkele van onze tips voor overheid, organisaties en werknemers

• Sensibiliseren van het artsennetwerk in hun voorschrijfgedrag. De duurtijd van het ziekteattest is de belangrijkste reden waarom een werknemer het werk niet hervat terwijl dit soms wel zou kunnen. Nationale richtlijnen over de duurtijd van het ziekteverlof per ziektebeeld kunnen een oplossing zijn, maar voor lange afwezigheden best aangevuld met een tussentijdse of eindevaluatie van de arbeidsgeschiktheid.
• Sensibiliseren van artsen om nog meer te peilen naar het soort werk dat iemand doet en in welke mate zijn patiënt bepaalde taken of een andere job wel nog aankan. Overleg tussen arbeidsgeneesheren en behandelend artsen stimuleren, kan hierbij helpen.
• Incentives voor ondernemingen die langdurig afwezige werknemers aantrekken of opnieuw aan het werk stellen, bijvoorbeeld dankzij identificatie van functies voor aangepast werk. Bij werklozen zijn die stimuli al veel meer beschikbaar.
• Een systematische en snelle ondersteuning van afwezige werknemers, om de duurtijd van de afwezigheid af te stemmen op de evolutie van de ziekte. Een wekelijks contact tijdens de eerste maand en maandelijks daarna, in functie van de behoefte van de werknemer en de organisatie, houdt de drempel voor het bespreken van de terugkeer laag.
• Eenvoudige en duidelijke richtlijnen voor werknemers die weer aan het werk willen gaan, en voor werknemers die zich afwezig willen melden om andere redenen dan hun gezondheid.
• De werknemer raden we aan om bewust en eerlijk met zijn evoluerende gezondheid en vaardigheden om te gaan: regelmatig evalueren ‘wat kan ik’ en ‘wat wil ik’, om daar vervolgens open over te communiceren met de werkgever. En dat niet alleen bij ziekte. Het is belangrijk niet uit schuldgevoel of onder externe druk te werken of te hervatten, maar wel energie te putten uit het – aanpaste – werk.

[1] Zie ook persbericht ‘1 op 8 Belgische werknemers meldde zich ooit al ziek zonder ziek te zijn’

Voor het Focus Report: https://www.securex.be/nl/publicaties/focus-report/werkhervatting-2019

Over het onderzoek

De cijfers uit dit onderzoek gelden voor de gemiddelde Belgische werknemer. De steekproef van 1500 loontrekkenden is immers representatief voor de Belgische arbeidsmarkt: de steekproefverdeling volgens geslacht, leeftijd, statuut en regio stemt overeen met de verdeling volgens de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. De data werden verzameld via een online enquête in juli 2018.